تبرّی مقدّم بر تولّی

امام صادق علیه السلام می فرمایند: «کَذَّبَ مَنُ ادَّعَی مَحَبَّتَنا و لم یَتَبَرَّئ مِن عَدُوِّنا» (دروغ می گوید کسی که ادّعای محبت ما را می کند ولی از دشمن ما بیزاری نمی جوید.)[1]

یعنی تولّی و دوستی اهل بیت علیهم السلام زمانی پذیرفته می شود که تبرّی و دشمنی با دشمنان اهل بیت علیهم السلام باشد. از این حدیث ارجحیّت تبرّی بر تولّی مشخص می شود.

چنانچه در زیارت عاشورا نیز صد مرتبه لعن بر ظالمین مقدم بر سلام و درود بر امام قرار داده شده و در کلمه توحید اوّل نفی همه خدایان می شود و سپس اثبات وجود الله «لا إله إلاّ الله». همجنین در قرآن آمده: «أشِدَّاءُ عَلَی الکُفَّارِ رُحَماءُ بَینَهُم» (یاران پیامبر در برابر کفّار بسیار سخت و قوی دل و با یکدیگر بسیار مهربانند.)[2]پس تولّی مقدم بر تبرّی است؛ زیرا وجود مقدّس پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و اومه اطهار علیهم السلام مظهر همه خیرات و نیکی ها می باشند و تمام موجودات و انسانها اعم از کافر و مومن ذاتاً و فطرتاً با نیت پاک، آن بزرگواران را دوست دارند مگر کسانی که زنگار کفر و عناد، فطرت آنها را آلوده کرده باشد، همان گونه که هم اکنون نیز بسیاری از غیر مسلمانان به اهل بیت علیهم السلام علاقه مند هستند. پس مرز ایمان و کفر در تبرّی از هم جدا می شود.

---

۱. بحار الانوار، ج27، ص58

۲. سوره قتح، آیه29

برائت و سب و لعن

 برائت از ریشه برء، براء، تبرّی به معنای کناره گیری و بیزاری از هر چیزی است که همراه بودن آن مورد اکراه است.[1] 

لعن در لغت به معنای طرد و دور کردن است[2] همچنین به معنای راندن و دورکردن همراه با ناخشنودی و ناراحتی است چنان که لعن از جانب خدا به معنای قطع رحمت و توفیق دنیوی و عذاب و عقوبت اخروی است. لعن توسط انسان نیز نوعی دعای بد، نفرین و بدخواهی برای دیگران است. 

سب در لغت به معنای دشنام می باشد. السبّ = الشَّتم. [3] 

الشَّتم: «قَبیحُ الکَلام»[4] )شتم به معنای کلام زشت می باشد.) 

سب عبارت است از دشنام و سخن زشت که موجب تنقیض و تضعیف می شود.[5] و راغب اصفهانی نیز سب را به معنای دشنام دردناک دانسته است.[6] بنابراین ماهیت سب با لعن تفاوت دارد اگرچه در سب و دشنام نیز مانند لعن، بیزاری و تنفّر از طرف مقابل وجود دارد. 

از آن جایی که دشمنان دین، دائماً در صدد ایجاد شک در قلوب مومنین هستند، هر روز با نقشه ای تازه وارد عمل می شوند و تیر مبغضانه آنان گاه اصل تبرّی، گاه مجالس عیدالزّهرا و گاه دشنام به دشمنان دین را هدف قرار می دهد و بدین جهت بسیاری از مجالس تبرّی را مذمّت کرده و اسفناک تر آنکه برخی از شیعیان ساده لوح با آنان همنوا شده و از دشنام دادن به اصل فتنه و شر، مردم را نهی می کنند؛ غافل از این که دشمن گام به گام پیش می رود و پس از دشنام، لعن و سپس کلّ مجلس تبرّی و در مرحله آخر اصل تولّی و تشیّع را زیر سوال می برد و ما به عنوان یک شیعه در زمان غیبت وظیفه داریم از اعتقادات راسخ خود دفاع کرده و به دشمنان اجازه تیشه به ریشه دین زدن را ندهیم.

---

۱. مفردات راغب اصفهانی، ص 45

۲. اساس البلاغة، ذیل واژه لعن (زمخشری)

۳. نهایة (ابن اثیر)، ج 4ص63 و تاج العروس،ج3 ص63

۴. لسان العرب، ج13 ص318

۵. مجمع البحرین (طریحی)، ج6 ص68

۶. مفردات راغب اصفهانی، ص 225

تولّی و تبرّی در قرآن

خداوند در قرآن، شعار عمومی مسلمانان را در تولّی و تبرّی، صلوات بر پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و لعن بر دشمنانشان ذکر می کند:

«إنَّ اللهَ و مَلائِکَتَهُ یُصَلّونَ عَلَی النَّبی یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا صَلُّوا عَلَیهِ و سَلِّموا تَسلیماً * إنَّ الَّذینَ یُؤذُونَ اللهَ و رَسولَهُ لَعَنَهُمُ اللهُ فی الدُّنیا و الآخِرَة و اَعَدَّ لَهُم عَذاباً مُهیناً»[1]

اما با کمال تأسف دیده می شود که این مهم ترین ضروری دین برای بعضی مشتبه و مجهول شده و یا حتّی گاهی در صدد تبلیغات سوء بر علیه آن برآمده و مردم را به اشتباه انداخته و از روش و سیره اهل بیت علیهم السلام دور می سازند.

قال الکاظمُ علیه السلام: «طُوبَی لِشیعَتِنا المُتِمَسِّکینَ بِحَبلِنا فی غَیبَةِ قائِمِنا الثَّابِتینَ عَلَی مُوالاتِنا و البَرائَةِ مِن اعدائِنا اُولَئِکَ مِنَّا و نَحنُ مِنهُم ...»[2](خوشا به حال شیعیان ما، آنهایی که به ریسمان ما در زمان غیبت قائم ما چنگ زده اند و بر ولایت و دوستی ما و برائت از دشمنان ما ثابت قدمند، آنها از ما هستند و ما از آنها هستیم ...)

قال الرّضا علیه السلام: «کَمالُ الدّینِ ولایَتُنا و البَرائَةُ مِن عَدُوِّنا»[3](کامل بودن دین ولایت ما اهل بیت و بیزاری جستن از دشمن ماست.)

---

1. سوره احزاب، آیات 56 و 57

2. الزام النّاصب، ص68

3. بحارالانوار، ج27، ص58